STRESS ECHO - ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΗΧΟΚΑΡΔΙΟΓΡΑΦΗΜΑ
ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Καλλιόπη Κεραμιδά, MD, MSc, PhD, FESC, FHFA, FICOS
Kαρδιολόγος με εξειδίκευση στην υπερηχογραφική απεικόνιση της καρδιάς (διαθωρακικό και διοισοφάγειο υπερηχοκαρδιογράφημα και σύγχρονες υπερηχοκαρδιογραφικές τεχνικές – stress echo, strain imaging), στην καρδιακή ανεπάρκεια και στην καρδιο-ογκολογία.
Απόφοιτος της Ιατρικής σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ). Διδάκτωρ της Ιατρικής σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ). Μετεκπαιδευθείσα στις νεότερες υπερηχοκαρδιογραφικές τεχνικές στο Λονδίνο (Hammersmith Ηospital, Imperial College), στην Καρδιακή Ανεπάρκεια στην Ζυρίχη και στις μυοκαρδιοπάθειες και στην αθλητική καρδιάς στο ΕΚΚΑΝ (Ειδικό Κέντρο Καρδιάς Αθλητών και Νέων) του ΕΚΠΑ. Τέως Λέκτορας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Λευκωσίας. Έχει λάβει πολλαπλές βραβεύσεις, τιμητικές διακρίσεις και υποτροφίες. Πρόεδρος της Ομάδας Εργασίας Καρδιο-Ογκολογίας της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας. Εταίρος της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας, της Ένωσης Καρδιακής Ανεπάρκειας της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας και της Διεθνούς Εταιρίας Καρδιο-ογκολογίας και μέλος πολυάριθμων επιστημονικών εταιρειών και συλλόγων. Έχει δώσει περισσότερες από 150 διαλέξεις σε ελληνικά, ευρωπαϊκά και διεθνή συνέδρια και έχει αξιόλογο ερευνητικό και εκπαιδευτικό έργο.
Stress echo (δυναμική υπερηχοκαρδιογραφική μελέτη)
Η δυναμική υπερηχοκαρδιογραφία (stress echo) είναι μία σύντομη, ασφαλής και ακριβής διαγνωστική εξέταση που δίνει πολύτιμες πληροφορίες για την καρδιά και τα στεφανιαία αγγεία. Συγκεκριμένα εκτιμάει τη λειτουργία της καρδιάς, καθώς και αν αυτή λαμβάνει αρκετό αίμα και οξυγόνο σε συνθήκες αυξημένων απαιτήσεων. Το stress echo διενεργείται είτε με άσκηση σε κυλιόμενο τάπητα ή σε ύπτιο ποδήλατο είτε με φάρμακο (συνήθως δοβουταμίνη). Στη διάρκεια της εξέτασης, ο/η καρδιολόγος παρακολουθεί την αρτηριακή σας πίεση και την καρδιακή σας συχνότητα και όταν οι παλμοί σας φτάσουν σε επίπεδο κατάλληλο για την ηλικία σας, απεικονίζει με τον υπέρηχο εκ νέου την καρδιά σας.
Είναι η εξέταση εκλογής σε ασθενείς που αναφέρουν πόνο στο θώρακα ή δύσπνοια στην ηρεμία ή στην άσκηση. Είναι επίσης χρήσιμη σε ασθενείς που έχουν πολλούς παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου π.χ. κάπνισμα, διαβήτη, υψηλά επίπεδα χοληστερόλης ή αρτηριακής πίεσης ή σε ανθρώπους που έχουν περάσει οι ίδιοι ή πρώτου βαθμού συγγενείς τους έμφραγμα ή έχουν υποβληθεί σε αγγειοπλαστική ή σε επέμβαση αορτοστεφανιαίας παράκαμψης. Πρόκειται για ιδιαίτερα ασφαλή εξέταση, καθώς ο/η ασθενής δεν λαμβάνει ακτινοβολία ή σκιαγραφικά μέσα ή φάρμακα τοξικά για τους νεφρούς ή αλλεργιογόνα. Τα πλεονεκτήματά της σε σχέση με την απλή δοκιμασία κόπωσης είναι ότι έχει υψηλότερη διαγνωστική ακρίβεια, ανιχνεύει τη στεφανιαία νόσο νωρίτερα, είναι πιο ακριβής ειδικά στις γυναίκες και όταν γίνεται φαρμακευτικά, μπορεί να ολοκληρωθεί και να οδηγήσει σε αξιόπιστα αποτελέσματα ανεξάρτητα από την ηλικία, τη φυσική κατάσταση ή τυχόν ορθοπεδικά προβλήματα του/της ασθενούς. Τέλος, το stress echo είναι η εξέταση που προτείνεται στις πρόσφατες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας 2024 για τη διάγνωση της στεφανιαίας νόσου, δηλαδή για να διαπιστώσει ο/η καρδιολόγος σας αν τα αγγεία της καρδιάς σας της παρέχουν αρκετό αίμα ή αν είναι σημαντικά αποφραγμένα. Επίσης, το stress echo μπορεί να γίνεται κατά τον προεγχειρητικό έλεγχο των ασθενών, καθώς και σε ασθενείς με βαλβιδοπάθειες για την ακριβέστερη εκτίμησή τους.
Το δυναμικό ηχοκαρδιογράφημα ή δυναμική υπερηχοκαρδιογραφία (stress echo) αποτελεί μια εξειδικευμένη τεχνική που χρησιμοποιείται για τη διάγνωση της στεφανιαίας νόσου και την εκτίμηση της καρδιακής λειτουργίας. Είναι πολύ διαδεδομένη τεχνική στις Ευρωπαϊκές χώρες ήδη από το 2005, έχοντας αντικαταστήσει σε μεγάλο βαθμό το test κοπώσεως.
Στον εξεταζόμενο τοποθετείται αρχικά φλεβοκαθετήρας στο χέρι καθώς και ηλεκτρόδια στο θώρακα για συνεχή καταγραφή ηλεκτροκαρδιογραφήματος. Μετά τη σύνδεση με τα monitors διενεργείται μία ηχοκαρδιογραφική μελέτη ηρεμίας (μελέτη αναφοράς). Ο εξεταζόμενος σε όλη τη διάρκεια της εξέτασης είναι ξαπλωμένος στο εξεταστικό κρεβάτι, όπως ακριβώς και όταν κάνει triplex καρδιάς. Το stress ή αλλιώς η «κόπωση» προκαλείται με τη χορήγηση ειδικού φαρμάκου (δοβουταμίνη) ενδοφλεβίως και όχι με βάδιση σε κυλιόμενο διάδρομο. Η δόση της χορηγούμενης δοβουταμίνης αυξάνεται σταδιακά (4 στάδια) κάνοντας την καρδιά να χτυπά έντονα και γρήγορα, όπως ακριβώς συμβαίνει και στη διάρκεια της άσκησης.
Σε κάθε στάδιο της δοκιμασίας ο καρδιολόγος διενεργεί ηχοκαρδιογράφημα, ώστε να «παρακολουθεί» την ανταπόκριση της καρδιάς, ενώ ταυτόχρονα υπάρχει συνεχής καταγραφή ηλεκτροκαρδιογραφήματος, όπως στο test κοπώσεως. Το δυναμικό ηχοκαρδιογράφημα ολοκληρώνεται όταν επιτευχθεί ο στόχος της μέγιστης καρδιακής συχνότητας που προβλέπεται για την ηλικία του ασθενούς. Αφού ολοκληρωθεί η μελέτη ο εξεταζόμενος παραμένει ξαπλωμένος για μερικά λεπτά μέχρι να επανέλθει η καρδιακή συχνότητά του στα φυσιολογικά επίπεδα και στη συνέχεια αφαιρείται ο φλεβοκαθετήρας. Ο εξεταζόμενος παραμένει στην αίθουσα αναμονής και λαμβάνει μέσα σε 20 λεπτά το πόρισμα μελέτης από τον ιατρό που διενήργησε τη μελέτη. Στη συνέχεια μπορεί να επιστρέψει χωρίς κανέναν περιορισμό στο καθημερινό του πρόγραμμα (εργασία, σπίτι, οδήγηση, κτλ) ή να φάει και να πιει οτιδήποτε.
Συχνές ερωτήσεις
Γιατί δυναμικό ηχοκαρδιογράφημα ή δυναμική υπερηχοκαρδιογραφία (stress echo) και όχι test κοπώσεως;
Συγκριτικά με το test κοπώσεως, το δυναμικό ηχοκαρδιογράφημα έχει πολύ υψηλότερη διαγνωστική ακρίβεια, και σύμφωνα με τις διεθνείς οδηγίες πλέον προτιμάται έναντι του test κοπώσεως σε ασθενείς με παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου (πχ διαβήτης, υπέρταση, κληρονομικό ιστορικό κ.α.) ή ασθενείς με ήδη γνωστή στεφανιαία νόσο (μπαλονάκι-stent, bypass, παλαιό έμφραγμα του μυοκαρδίου). Επίσης, ενδείκνυται σε ασθενείς που δεν μπορούν να περπατήσουν γρήγορα σε κυλιόμενο διάδρομο ή έχουν αλλαγές στο ηλεκτροκαρδιογράφημα ηρεμίας.
Σε τι διαφέρει το δυναμικό ηχοκαρδιογράφημα ή δυναμική υπερηχοκαρδιογραφία (stress echo) από το σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου
Οι δύο τεχνικές έχουν περίπου ίδια διαγνωστική αξία. Η διαφορά τους είναι ότι στο δυναμικό ηχοκαρδιογράφημα ο εξεταζόμενος δεν εκτίθεται σε ακτινοβολία συγκριτικά με το σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου, όπου η δόση ακτινοβολίας ισοδυναμεί με 200 ακτινογραφίες θώρακος. Έτσι ο εξεταζόμενος μπορεί να επιστρέψει μετά το τέλος της εξέτασης στο σπίτι του χωρίς να χρειάζεται να απομακρυνθούν συγγενικά πρόσωπα λόγω ακτινοβολίας.
Πόσο διαρκεί η εξέταση;
H διάρκεια της εξέτασης είναι περίπου 20 λεπτά. Ο συνολικός όμως χρόνος στο ιατρείο είναι μία ώρα, συμπεριλαμβανομένου του χρόνου για τη λήψη του ιστορικού, την τοποθέτηση του φλεβοκαθετήρα, τη σύνδεση με τα monitors και τις μετρήσεις.
Υπάρχει κίνδυνος να πάθω κάποιο επεισόδιο με την εξέταση αυτή;
Η εξέταση είναι αναίμακτη και ο μόνος κίνδυνος σχετίζεται με την κατάσταση της καρδιάς σας και όχι με την εξέταση αυτή καθ’ αυτή. Δηλαδή, ο κίνδυνος δεν διαφέρει ουσιαστικά από εκείνον που έχει ένα test κοπώσεως. Σε ασθενείς με σοβαρά καρδιακά προβλήματα έχουν αναφερθεί πολύ σπάνια επεισόδια στη διάρκεια της εξέτασης. Για αυτό το λόγο η εξέταση γίνεται σε συνθήκες εργαστηρίου, κατάλληλα εξοπλισμένου όπως προβλέπεται διεθνώς, με ταυτόχρονη καταγραφή πολλών ζωτικών παραμέτρων και συνεχή παρουσία νοσηλευτικού προσωπικού, ώστε να αποφευχθούν ανεπιθύμητες ενέργειες. Επίσης, έχουν αναφερθεί αρρυθμίες λόγω της δοβουταμίνης οι οποίες όμως είναι αναστρέψιμες.
Υπάρχουν παρενέργειες από το σκιαγραφικό;
Το σκιαγραφικό που χρησιμοποιείται δεν έχει σχέση με τα σκιαγραφικά άλλων εξετάσεων πχ αξονικής τομογραφίας. Δεν είναι τοξικό και δεν υπάρχει καμία αντένδειξη στη χρήση του (πχ νεφρική ανεπάρκεια). Έχουν αναφερθεί πολύ σπάνια αλλεργικές αντιδράσεις. Το εργαστήριο είναι εξοπλισμένο με τα κατάλληλα φάρμακα και το προσωπικό είναι κατάλληλα εκπαιδευμένο για την αντιμετώπιση τέτοιων ανεπιθύμητων ενεργειών.
Υπάρχουν παρενέργειες από τη δοβουταμίνη;
Η δοβουταμίνη μπορεί ορισμένες φορές να προκαλέσει μούδιασμα ή «ζέστη» στο κεφάλι και στα άκρα ή ναυτία ή τρέμουλο. Τα συμπτώματα αυτά είναι παροδικά και εξαφανίζονται 3-4 λεπτά μετά τη διακοπή του φαρμάκου.
Μπορώ μετά την εξέταση να οδηγήσω ή να γυρίσω στη δουλειά μου;
Ναι. Δεν υπάρχει κανένας περιορισμός για το καθημερινό σας πρόγραμμα ή το φαγητό.